“De voetganger is de meest kwetsbare verkeersdeelnemer”. Je hoeft niet lang rond te lopen in de wereld van de mobiliteit, om deze uitspraak tegen te komen. Het lijkt logisch, want wie veilig thuis wil komen, moet goed opletten onderweg. We vinden het normaal dat er druk verkeer is in onze straten. We zijn niet anders gewend en kunnen ons geen voorstelling maken hoe een stad zonder gemotoriseerd verkeer zou kunnen functioneren.
Langzaam verkeer of wandelen?
Hoe onze straten eruitzien, wordt sterk bepaald door de manier hoe we ons verplaatsen. Het ontwerp van de gebouwde omgeving stoelt op verkeerskunde. Thalia Verkade en Marco te Brömmelstroet beschrijven in hun boek “Het Recht van de Snelste” aan de hand van termen als circulatie, doorstroming en frictie hoe taal er toe doet.
Dat de juiste woordkeuze belangrijk is, beseften we ons al voor de start van de City Deal Ruimte voor Lopen. Het beïnvloedt onze kijk op de fysieke leefomgeving, en vervolgens op de vormgeving ervan. Het maakt uit of je spreekt over doorstroming of over flaneerkwaliteit. Of stedenbouwers de term ‘langzaam verkeer’ gebruiken of gewoon wandelen en fietsen. Of verkeerskundigen voetgangersnetwerken ontwerpen voor utilitair lopen en op basis van maximaal acceptabele loopafstanden of voor de mens te voet in al zijn of haar facetten en beweegredenen - meestal meer dan drie motieven tegelijk.
De kwetsbare voetganger
De voetganger, loper of wandelaar is zoveel meer dan een verkeersdeelnemer die van A naar B moet. Je kan zelfs stellen dat er geen gemeenschap, geen samenleving, functioneert zonder voetgangers in de publieke ruimte. Dat de voetganger als kwetsbaar wordt gezien (ik las zelfs ooit over de voetganger als ‘verkeersdeelnemer zonder stalen omhulsel’) geeft te denken. Wat zijn we normaal gaan vinden? Wat is de impliciete norm die we hanteren? Die kwetsbaarheid is niet inherent aan de mens, maar is een gevolg van de risico’s die we toelaten op straat. Niet als bewuste keuze, maar als een onvermijdelijk lijkend gevolg van groeiende mobiliteit. Terwijl het zeer de vraag of het zo onvermijdelijk is.
Het is om die reden van belang om in het relatief jonge domein van de voetganger vaktermen goed tegen het licht te houden, voordat we ze omarmen. Dat betekent: niet te snel verzuchten “dat is een semantische discussie”, daarmee suggererend dat het onbelangrijk is. Maar de discussie vol aangaan.
Martine de Vaan, Programmaleider van de City Deal Ruimte voor Lopen, en auteur van Walk Your Meeting geeft tijdens het Nationaal Voetgangerscongres op 3 oktober de Walkshop: Woorden doen ertoe! Denk mee over nieuwe voetgangerstaal.
